Anafilaksi
Zamanla yarış…
Anafilaksi, yaşamımızı tehdit edebilen sistemik bir reaksiyondur. Ağır bir tablodur. Genellikle bağışıklık sistemimizin aracılık ettiği mekanizmalar ile alerjenler ile karşılaşıldığında başlıca mast hücreleri ve bazofillerden salgılanan histamin ve diğer bazı maddelere bağlı olarak gelişir.
Yaşamı tehdit ettiği içinde tedavisi süratle yapılmalıdır. En çok besinler, ilaçlar ve arı sokmasına bağlı olarak anafilaksi tablosu gelişmektedir.
Anafilaksiye neden olan alerjenlerden uzak durmak yanında tedavinin en önemli basamağı olan “adrenalin” ilk önce yapılmalıdır. Bu nedenle hastalar ya da yakınları yanlarında mutlaka adrenalin oto-enjektör taşımaları gereklidir. Anafilaksi geçiren hastaların ayrıca kolayca tanınması ve hızlı tedavi imkanı sağlaması açısından üzerinde tanımlayıcı işaretler (kolye, bileklik vb) taşıması çok önemlidir.
Anafilaksiye yol açan alerjenler nelerdir?
- Besinler
- İnek sütü,
- Yumurta,
- Kuruyemişler,
- Kalık,
- Kabuklu deniz ürünleri
- Diğer
- İlaçlar
- Böcek sokmaları
- Bal arısı,
- Yaban arısı
- Latex
- Egzersiz
- Radyokontrast meddeler,
- Nedeni bilinmeyen
Alerjenlerden başka fiziksel aktiviteler de anafilâksiye neden olabilir. Bu durum egzersizin tetiklediği anafilaksi olarak tanımlanır. Bazı durumlarda neden belirlenemeyebilir. Bu durumda sebebi bilinmeyen (idiyopatik) anafilaksi tanımı kullanılmaktadır. Anafilaksiye neden olan faktörler mutlaka ortaya çıkarılmalıdır. Korunma ve tekrar edecek reaksiyonların öngörülmesi için bu durum şarttır.
Bazen anafilaksi tablosu bazı faktörlerin bir araya gelmesi ile ortaya çıkar. Örneğin sorunsuz şekilde alerjik olduğu besini tüketen hastalar, ardından egzersiz yaptığı zaman anafilaksi gelişmektedir. Bu durum az görülmekle beraber ergenlik dönemindeki kızlarda daha sık görülmektedir. Diğer bir deyişle egzersiz yapmadığı zaman alerjik olduğu besini bu hastalar rahatça tüketmektedir.
Anafilaksinin Belirti ve Bulguları Nelerdir?
Anafilaksi çok hızlı gelişir. Alerjene maruz kalındıktan sonra dakikalar içerisinde anafilaksi tablosu ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda anafilaksi tablosunun klinik bulguları daha geç yani saatler içerisinde de ortaya çıkmaktadır.
- En sık cilt bulguları görülmektedir.
Kızarıklık, kaşıntı, deride kabarıklık ve sıcaklık hissetme
- Solunum sisteminde
Burun akıntısı, hapşırık, nefes darlığı, öksürük, göğüste tıkanıklık hissi ve hışıltı, ağır durumlarda morarma (siyanoz) görülebilir.
- Dolaşım sisteminde
Tansiyon düşmesi, çarpıntı, nabız sayısında azalma ya da artış, baş dönmesi, halsizlik ve ağır durumlarda şok gelişebilir.
- Sindirim sisteminde,
Ağız ve boğazda şişme, yutma zorluğu, Kusma, ishal, mide krampları görülebilir.
Anafilaksi tedavisi nasıl yapılır?
Saniyelerinizi boşa harcamayın…
Tedavide ilk kullanılacak ilaç ADRENALİN.
Yaşam kurtarıcı olan adrenalin kas içine yapılmalıdır.
Anafilaksi ani gelişen ve yaşamı tehdit ettiği için tedavisinde de zamana karşı yarışılmalıdır. Adrenalin süratle kas içine yapılmalıdır. Sağlık ekibini bekleyecek ya da sağlık kurumuna gidecek kadar vaktiniz olmayabilir. Bu uygulama sizi yaşama bağlayan en önemli aşamadır. Bu nedenle hastaların herhangi birine ihtiyaç duymadan kendi kendine yapabileceği adrenalin içeren otomatik özel enjektörler (adrenalin oto enjektör) yapılmıştır. Her hasta ya da hasta yakını mutlaka bu adrenalin oto-enjektörü yanında bulundurmalıdır. Bu enjektörler hasta tarafından uyluk bölgesine (elbise üzerinden de olabilir) yapılmalıdır. Ardından en yakın sağlık kuruluşuna tedavisinin devam etmesi için de başvurmalıdır.
Anafilaksi geçiren hastalara tıbbi tedavi yapılmasının yanında daha da önemlisi hastanın tekrar reaksiyon geçirmesini önlemek gerekmektedir.
Alerjenlerden kaçınma;
Etiket okuma alışkanlığı edinilmelidir.
En önemli sorun besin alerjisi olan hastalarda yaşanmaktadır. Alerjisi olduğu besinden korunma açısından hasta ve hasta yakınları çok iyi bilgilendirilmelidir. Marketlerde satılan gıdalar çok farklı katkı maddeleri içermektedir. Hastalar için de önemli bir tehlike oluşturmaktadır. Yasal düzenlemeler ile bu durum kontrol edilmektedir. Etiket içeriği hasta ve hasta yakınları tarafından çok dikkatli okunmalıdır.
Ev dışında alerjenlere maruz kalabilirsiniz!
Besin alerjilerinde diğer önemli sorunlardan biri ise dışarıda (restaurant, kafe vb) hazırlanmış gıdaların tüketilmesi ile ortaya çıkmaktadır. Çocuğun okulunda da benzer sorunlar yaşanabilir. Dolayısıyla çok geniş kapsamlı bilgilendirme eğitimleri ile sorunlar en aza indirgenebilir.
Anafilaksi geçiren hastalara daha hızlı tanı konulabilmesi için üzerlerinde belirteç (kolye, bileklik) taşımaları gereklidir. Ayrıca yazılı eylem planı ile reaksiyon geçirenlerin neler yapabileceği konusunda rehberlik edebilecek dokümanlar hekim tarafından sağlanmalıdır.
İmmünoterapi (aşı tedavisi)
Arı sokmalarına bağlı anafilaksi geçiren hastalar mutlaka aşı programına alınmalıdır. Bu yöntem ile oldukça iyi sonuçlar alınmaktadır.
Adrenalin Oto Enjektör Kullanımı
Adrenalin oto-enjektörü, anafilaksi geçiren ve geçirme riski olan hastaların (arı alerjisi, gıda alerjisi vb) beklenmeyen anafilaktik reaksiyonlarının gelişmesi durumunda acil tedavisi için (hastaneye ulaşıncaya kadar) geliştirilmiş bir otomatik şırıngadır. Hasta tarafından kendi kendine uygulanabilecek şekilde yapılmıştır.
Sadece hekimler tarafından reçete edildikten sonra alınmalıdır.
Oto-enjektörün kullanımı ile ilgili hekiminizden mutlaka eğitim almalısınız. Yine de zamanla bazı konuları unutabileceğinizi düşünerek bilgilerinizi güncellemeyi ihmal etmemeniz gerekmektedir.