COVİD-19 SALGINI SÜRECİNDA SINAVLAR ve ALERJİK HASTALIKLARIN YÖNETİMİ

Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgınını yavaş yavaş kontrol altına alıp normalleşme sürecine girerken tehdit halen devam ediyor. Önlemleri her zamanki gibi titizlikle alırken önümüzdeki günlerde yapılması planlanan sınavlar bir çoğumuzda endişelere neden olmaktadır.  Bu konuda sürekli bilgilendirmeler yapılmaktadır. Ancak korona virüslerden korunmanın en öncelikli dönemde sınava hazırlanırken neler yapabiliriz? Hangi önlemleri almalıyız? Bu konuda Doç. Dr. Müge TOYRAN, Prof. Dr. Emine Dibek MISIRLIOĞLU ve Doç. Dr. Mehtap Yeter KILIÇ değerlendirmelerde ve önerilerde bulundu.

Astım belirtileriyle COVİD-19 hastalığı belirtileri nasıl ayırt edilebilir?

Astımlı çocuklarda görülen öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı gibi belirtiler, Covid-19 hastalığında sıklıkla görülen ateş, kas ağrısı, daha az sıklıkla görülen bulantı, karın ağrısı, ishal, döküntü gibi belirtiler, astım atağı sırasında görülen belirtiler değildir. Bu nedenle bu belirtiler eşlik ettiğinde mutlaka hastaneye başvurarak muayene olunmasında yarar vardır. Bunun yanında Covid-19 geçirmekte olduğu bilinen kişilerle temas etmiş olmak ve/veya yurt dışına son 15 gün içinde gitmiş veya giden kişilerle temas etmiş olmak da, şikayetlerinizin Covid-19 ile ilgili olabilme ihtimalini arttırır.

Çocuğun astım olması, COVİD-19 mikrobuyla oluşan hastalığa yakalanma riskini arttırır mı?

Bugüne kadar toplanan veriler, astım veya diğer alerjik hastalıkların COVİD-19 hastalığına yakalanma riskini arttırdığı yönünde bilgi içermemektedir.

Çocuğun astım olması, COVİD-19 mikrobuyla oluşan hastalığı ağır geçirme riskini arttırır mı? Çocuk için COVİD-19 mikrobuyla oluşan hastalığa yakalanmak, astımı kötüleştirir mi?

Astımı veya diğer alerjik hastalığı olan çocukların bu durumunun doğrudan Covid-19’u ağır geçirmek için risk oluşturduğu yönünde veri bulunmamaktadır. Yoğun bakımda tedavi edilen veya kaybedilen Covid-19 hastalarında eşlik eden ve riski arttırdığı düşünülen hastalıklar arasında alerjik hastalıklar bulunmamaktadır. Bunula beraber, diğer solunum yolunu etkileyen viral hastalıklar gibi, Covid-19 da astımı tetikleyebilir. Bu durumda astımı olan hastanın, hem virüs kaynaklı hem astım kaynaklı belirtiler göstermesi ve daha ağır bir tabloyla karşılaşması söz konusu olabilir.

Astımlı çocukların COVİD-19’ dan korunması için neler yapılmalıdır?

Alerjisi olan çocuklar, diğer çocuklar gibi evde aileleriyle kalmalıdır. İzin verilen saatler dışında dışarı çıkmalarına izin verilmemelidir. Evin balkonuna çıkmalarına ve eğer evin diğer aileler tarafından kullanılmayan bir bahçesi varsa bahçeye çıkmalarına izin verilebilir.

Çocukların dışarıda veya evde diğer ailelerin çocuklarıyla bir araya gelerek oynamaları, kendilerinde veya ailelerinde hiç hastalık belirtisi olmasa bile, bulaş riski taşımaktadır. Covid-19 hastalarının çoğunda hiç belirti vermeden geçmekte ve buna rağmen bulaşıcı olabilmektedir. Çocuklar da tıpkı büyükler gibi, belirtisiz kişilerden de hastalığı alabilmekte ve bulaştırabilmektedir.

Gerekli bir nedenle dışarı çıkılması halinde eve gelince, bütün giysiler değiştirilmeli ve eller bol sabun-su, alkol bazlı dezenfektanlarla yıkanmalıdır.

Ev halkından dışarı gidip gelen olduğunda, dışarıda maske takmalı, sosyal mesafe kurallarına uymalı, dış zeminlere gereksiz temastan kaçınmalıdır. Eve geldiğinde giysiler değiştirilmeli ve el temizliği yapılmalıdır. Gerekli olmadıkça, erişkinler de evden çıkmamalı ve diğer kişilerle bir araya gelmemelidir.

Evde temas ihtimali olmuşsa, ortak alanlar, oyuncaklar, sık dokunulan zeminler dezenfekte edilmelidir.

Evde kalmak astım ve alerjiyle ilgili bazı risk faktörleri taşır mı?

Sürekli evde olmak ev-içi alerjenler ile teması arttırabilir. Ev tozu akarı, küf mantarı ve hayvan epiteli, hamamböceği sık görülen ev-içi alerjenlerdir. Evde bu alerjenleri azaltmak için önlemler alınmalıdır. Covid-19 döneminde evin havalandırılmasında sakınca yoktur.

Evde sigara için birey bulunması, evde kalan astımlı çocuk için yüksek risk oluşturur. Bu dönemde evde hiç bir yerde ve hiçbir koşulda sigara içilmemelidir. Tuvalet, çocuğun olmadığı oda, pencere önü gibi yerlerde sigara içmenin çocuğa duman ulaşmasına engel olmayacağı unutulmamalıdır.

Fiziksel hareketsizlik ve can sıkıntısına bağlı atıştırmalar, kilo alımına neden olabilir ve bu durum astımı kötüleştirebilir. Çocuklar için evde güvenli olarak yapabilecekleri fiziksel etkinlikler bulunmalı, ebeveynler kendileri de fiziksel etkinlikler yaparak örnek olmalıdır.

Besin alerjisi olan çocuklar için, sürekli evde olmak, diğer aile bireyleri tüketiyorsa, kazayla veya dayanamayarak alerjileri olan besinde temas riskini arttırabilir. Bu nedenle evde besin alerjisi olan çocuk varsa, sorumlu besinin evde bulundurulmamasına özen gösterilmelidir.

Sürekli evde olmak ve hastalığa yakalanma endişesi, çocuk ve aile üzerinde strese neden olmakta ve stres alerjik hastalıkları tetikleyebilmektedir. Çocuğun hastalıkla ilgili doğru bilgilendirilmesi, gerekli önlemlerin alındığının gösterilmesi ve eğitim, eğlence ve fiziksel etkinliklerle zamanın verimli geçirilmesi yardımcı olabilir.

Astımlı çocukların, koruyucu ilaçlarını kullanmaya devam etmeleri, Covid-19 mikrobuyla oluşan hastalık açısından risk yaratır mı?

Astımlı çocukların koruyucu ilaçlarını kullanmaları, Covid-19’a yakalanma veya ağır geçirme riskini arttırmamaktadır. Aksine, viral solunum yolu hatalıklar astımı tetikleyebileceğinden, astımlı çocuk ilaçlarını kullanmazsa, Korona virüs ile karşılaştığında daha ağır astım atağı geçirme riski artmakta ve tablo kötüleşebilmektedir. Korucu ilacı düzenli kullanmamak, astım atağına ve hastaneye başvuru ihtiyacına neden olabilmekte, bu nedenle Covid-19 bulaş riskini de arttırabilmektedir.

Astımlı çocukların, salgın döneminde astım atağı geçirmesi halinde ne yapılmalıdır?

Astımlı çocuklar, atak durumunda korucu ilaçlarını almaya devam etmeli, şikayetlerini rahatlatmak için, nefes açıcı ilaçlarını doktorları tarafından önerildiği şekilde kullanmalıdırlar. Salgın döneminde nebülizerle ilaç kullanımı önerilmemektedir. Bu nedenle nefes açıcı ilaçlar nebülizerle kullanılmamalıdır. Ancak evde başka form bulunmaması ve hastanın ihtiyacı olması halinde geçici olarak kullanılabilir.

Hastaneye gitmek ne zaman gereklidir?

Çocuğun atağına eşlik eden ateş, kas ağrısı gibi astımda beklenmeyen ve Covid -19 sırasında görülebilen belirtiler varsa veya çocuğun son 14 gün içinde Covid-19 geçirdiği bilinen kişilerle teması olmuşsa, hastaneye başvurulmasında yarar vardır. Atak verilen tedaviye yanıt vermiyorsa veya başlangıçtan itibaren, bilinç bulanıklığı, aşırı solunum zorluğu gibi durumlar eşlik ediyorsa çocuğun en yakın sağlık kuruluşunda tedavi edilmesinde yarar vardır.

Kortizon tedavisi verilebilir mi?

Hava yoluyla verilen kortizon türevi astım ilaçlarının kullanılmasında sakınca yoktur. Ağızdan veya damardan kortizon kullanımından, Korona virüs salgını döneminde mümkünse kaçınılmalıdır. Ancak ağır atak durumunda, kısa süreli tedavinin verilmesi önerilmektedir.

Covid-19 ile ilgili gelişen stres astım atağı riskini arttırır mı? Alerjik hastalıkları (alerjik egzama, kronik ürtiker) tetikler mi? Bu stresi yatıştırmak için neler yapılabilir?

Her türlü stres astım ve alerjik hastalıkları tetikleyebilmekte, şikayetleri arttırabilmektedir. Covid-19 salgını ve sürekli evde kalmak, çocuklar için de aileler için de stres ve endişe kaynağı olmakta, hatta depresyon, anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif davranışlar gibi patolojik durumların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.

Çocukların duygu durumu, erişkinleri aynalama eğilimindedir. Bu nedenle öncelikle evdeki erişkinlerin hastalıkla ilgili endişelerini doğru bilgilenme ve etkin önlemler ile yatıştırmaları, yatıştıramadıkları sorunlar yaşıyorlarsa destek almalarında yarar vardır. Ailenin sakin ve huzurlu olması çocuğun algısını da olumlu etkileyecektir.

Çocukların endişesinin yatıştırılmasında en önemli etken doğru bilgilendirme gibi görünmektedir. Yaşlarına uygun şekilde durum sakin bir şekilde anlatılmalıdır.

Evde çocukların fiziksel, akademik, sanatsal ve eğlenceli etkinliklerle meşgul edilmesi, olumlu duygu durum geliştirilmesine yardımcı olacaktır.

Beş yaşın altındaki çocuklarımızın bu özel dönemde gelişimini desteklemek için önerilere “www.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/6/2020/05/KORONAVIRUS-SALGININDA-COCUKLARIMIZIN-GELISIMINI-DESTEKLEME-REHBERI.pdf” internet sitesinden ulaşabilirsiniz.

Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi derneğinin bu konuda geliştirdiği destek rehberinde, çocuğun yaşına uygun öneriler mevcuttur. Rehbere “https://www.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/6/2020/03/cogepdercovid-19rehberi30mart2020.pdf.pdf” adresinden ulaşılabilir.

İmmünoterapi alan çocuklar, Covid salgını döneminde tedavilerine devam etmeliler mi?

Çocuğun immünoterapiye devam durumu doktorunuzla birlikte değerlendirilmelidir. Genel öneri, tedavinin devam ettirilmesi yönündedir.

İmmünoterapi hastalığa yakalanma veya ağır geçirme riskini arttırır mı?

İmmünoterapinin hastalık üzerinde olumsuz bir etkisi bilinmemektedir. Aksine alerjik hastalık belirtilerinin kontrol altına alınmasına yardım etmesinin, oluşabilecek tabloyu hafifletmesi beklenmektedir.

Hastaneye immünoterapi için gidilmesi uygun mu? Hangi önlemler alınmalı?

Doktorunuz tarafından özel bir durum bildirilmediği sürece, gerekli önlemleri alarak tedavinizi almaya gidebilirsiniz. Giderken mümkünse toplu taşım kullanmamak, özel araçla ulaşmak önerilir. Mutlaka maske takılmalı ve sosyal mesafeye uymaya dikkat edilmelidir. Mümkün olduğu kadar dış yüzeylerle temas edilmemeli, temas oluşursa alkol bazlı dezenfektanla temizlik sağlanmalıdır.

Covid-19 salgını döneminde immünoterapi başlanabilir mi?

Özel durumlar dışında, salgın döneminde tedavi başlanması, hastaneyle teması azaltmak açısından, önerilememektedir. Evde uygulanan ağızdan aşı tedavisinin başlanabileceği bildirilmektedir. Hastanede enjeksiyonla tedavi alan hastalar için de, koşullar uygun olursa ağız yoluyla tedaviye geçilme durumu hastanın doktoruyla değerlendirilebilir.

Astımlı çocuklar, üniversite sınavına giriş dönemi öncesi koruyucu ilaçlarını kullanmaya devam etmeli midir?

Astımlı çocuklar da tüm çocuklar gibi koruyucu ilaçlarını kullanmaya devam etmelidir. Koruyucu ilaçlarını kullanmak onları, sınava hazırlanma ve sınav sürecinde gelişebilecek ataklardan koruyacak, atak olsa bile hafif geçmesine yardımcı olacaktır. Astım ilaçlarının sınav başarısı üzerinde olumsuz bir etkisi yoktur.

Astımlı çocuklar, Üniversite sınavı sırasında rahatlatıcı ilaçlarını (ventolin) kullanabilirler mi?

Sınav sırasında, ilaçlarını yanlarında bulundurabilmeleri ve gerektiğinde kullanabilmeleri için, astım tanısıyla izlendiklerini ve gerektiğinde ilaç kullanmaları gerektiğini bildiren bir raporu, devlet hastaneleri veya üniversite hastanelerinden almış olmaları ve bu belgeyi başvuru sırasında uygun şekilde bildirmeleri gerekmektedir. Başvuruda bu konuda yapılması gerekenler, ÖSYM sınav kılavuzunda anlatılmaktadır. Uygun şekilde başvuru yapılması halinde astımlı çocuklar, diğer sürekli hastalığı bulunan ve yanında ilaç bulundurması gereken çocuklarla birlikte (örneğin şeker hastaları) engelli salonlarında sınava girerler, ilaç gereği halinde kullanılmak üzere salon başkanının masası üzerinde bulunur.

İlaçları yanlarında olan adayların, astıma bağlı öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı hissetmeleri durumunda nefes açıcı ilaçlarını kullanmaları gereklidir. Şikayetlerinin rahatlaması, sınava odaklanmalarını kolaylaştıracaktır. Nefes açıcıların sınav başarısı üzerinde olumsuz etkisi bildirilmemiştir.

Sınav stresi astım atağı riskini arttırır mı? Alerjik hastalıkları tetikler mi?

Evet, sınav stresi astım atağını ve diğer alerjik hastalıklarda, örneğin kronik ürtiker, alerjik egzama gibi durumlarda şikayetleri tetikleyebilen nedenler arasındadır. Bu nedenle çocukların stresini azaltmak için önlemler alınmalıdır. Alınan önlemlere rağmen kaygısı yatışmayan çocuklar için destek alınmalıdır.

Sınav stresini azaltmak için neler yapılabilir?

Başarısızlık korkusu, çaresizlik hissi ve düşük özgüven kaygının başlıca nedenleridir. Bu durumlar olumsuz “Sınava hazır değilim”, “Bu bilgiler çok gereksiz ve saçma. Nerede ve ne zaman kullanacağım ki?” “Sınavlar niye yapılıyor , ne gerek var?” “Bu bilgiler gelecekte benim işime yaramaz” Sınava hazırlanmak için gerekli zamanım yok ki!”“Bu konuları anlayamıyorum , aptal olmalıyım” “Ben zaten bu konuları anlamıyorum” “Biliyorum, bu sınavda başarılı olamayacağım” “sınav kötü geçecek” gibi, kendi kendine konuşmaya ve bu da kaygının artmasına neden olabilir.

Bu konuşmaları olumlu olanlarla değiştirmenin yararı olabilir.

• “Yapabildiğimin en iyisini yapabilirim?”
• “Olabilecek en kötü şey ne
• “Dünyanın sonu değil, telafisi var”
• Bunda başarısız olmam her zaman olacağım anlamına gelmez”
•  “Yeterli zamanımın olmadığı doğru, ancak olan zamanımı en etkili şekilde nasıl kullanabilirim?
• “Tüm kaynakları çalışamasam bile, önemli bölümlere öncelik vererek sınava hazırlanabilirim, hiç olmazsa bu bölümlerden puan kazanırım”
• “Başarırsam hayatımın önemli bir dönüm noktasını aşacağım. Başarısız olmam tembel ve beceriksiz olduğumu göstermez. Daha fazla çalışmam gerektiği anlamına gelir”
• “zamanı kendi yararıma kullanmak benim elimde”
• kendi amaçlarınız belirleyin, çevrenizin ve ailelerinizin beklentileriyle uyuşmuyorsa, onlarla konuşun
• Sınavın önemini gereğinden fazla büyütmeyin, elinizden geleni yapın.
• Aldığınız notların sizin değerinizin bir ölçüsü olmadığını unutmayın. Kendinizi sadece öğrenci olarak düşünmeyin, birçok özelliği olan, kıymetli ve biricik bireylersiniz.
• Sınav öncesi gün dinlenmek, iyi uyumak, sabah aç veya ağır yemek yiyerek gelmek yerine hafif ve sağlıklı bir kahvaltı yapmak, sınav yerine erken gelerek gevşemeye çalışmak yararlıdır.
• Sınav sırasında kaygınızın arttığını hissettiğiniz zamanlarda sakin ve derin nefesler alarak gevşemeye çalışın. Yapamadığınız soruyla vedalaşmayı öğrenin.
• Sınav öncesi deneme sınavlarında, size uygun stratejileri geliştirmek ve gevşeme egzersizlerini kullanmayı öğrenmiş olmak, sınavda işinizi kolaylaştıracaktır.

Salgın döneminde sınava girecek astımlı çocukların, sınava girerken almaları gereken önlemler nelerdir?

Sınav öncesinde koruyucu ilaçlarını düzenli kullanmaya devam etmelidirler. Salgın süresinde bulaş riskini azaltmak için izolasyon önlemlerine ve hijyene dikkat etmelidirler. Sınav günü sınava girene kadar maske takmalı, sosyal mesafeye dikkat etmeli, zemin ve kişilerle temas halinde alkol bazlı dezenfektan kullanarak ellerini temizlemelidirler. Sınav öncesi maske ve dezenfektan dağıtılacağı açıklanmış olmakla beraber, sınav süresince sürekli maske takma zorunluluğu olup olmayacağı konusunda kesin bir açıklama yapılmamıştır.

Astım için kullanılan ilaçlar, üniversite sınavında çocuğun dikkatini toplamasını ve zihinsel etkinliğini olumsuz etkiler mi?

Koruyucu ilaçlarını kullanmak onları, sınava hazırlanma ve sınav sürecinde gelişebilecek ataklardan koruyacak, atak olsa bile hafif geçmesine yardımcı olacaktır. Astım ilaçlarının sınav başarısı üzerinde olumsuz bir etkisi yoktur.